LIMMABAS met laeng ti Paskua...ngem kasla ditay nadlaw. Kasano a mananamtayo ti anglem ti Paskua wenno lagip iti pannakaipasngay ni Apo Hesus no gimmiddan met dagiti kalamedad. Mailagip a sakbay ti Paskua, bimmasnot ti maysa a bagyo (Ursula) a nakatayan ti nasurok sangapulo katao ken adu pay dagiti mapukpukaw. Adu a sanikua, negosyo ken patrabaho ti nadadael a nangitonda kadagiti biktima ti nag-Paskua iti walang.
No adda man dagiti nagraragsak ken nagrarambak iti kaaldawan ti Paskua, adu met dagiti umas-asug ken kumarkaraba gapu iti pannakapukaw dagiti ingungotenda iti biag. Ngem apay ngata nga adda dagiti pasken a mairanrana tunggal panawen ti Paskua? Padasentayo man a sukainan daytoy a tema... ngem intay met paludipan biit dagiti dadduma pay a paspasamak iti napalabas:
***
Iti uneg pay laeng ti Christmas season, nagsasaruno dagiti uram. Malaksid kadagiti naawanan iti pagtaengan, napukawanda pay kadagiti kabagian. Nagsasaruno met dagiti aksidente iti lugan. Adu ti naipatli. Kaadduan kadagiti nairaman kadagita nga aksidente ket dadakkel a lugan (trak). Maymaysa ti tinurong a makagapu kalpasan kadagiti naaramid nga imbestigasyon. Daytoy ti “overspeeding” wenno sobra a pegges ti panagpataray. Dayta ti aramid dagiti “kaskasero” a kunada. Manmano dagiti aksidente gapu iti depekto-mekanikal no di ketdi “human error.”
Gapu iti dayta, nakaungeten ni Pres. Duterte. Nakunana itay nabiit iti mensahena idiay Cotabato City: “Itong overspeeding, that has to be controlled kasi marami nang patay. Ang numbers ng patay... no longer...di na nakakatuwa. Di na maganda basahin. Parang massacre na almost everyday.” Imbilinnan iti PNP iti nainget a kampanya kontra overspeeding.
Ngem no sibibiag daydi lolok... siyento porsiyento a ti kumentona ket kastoy: Adun dagiti linteg tapno maliklikan dagiti aksidente kadagiti kalsada. Ngem adu met latta dagiti aksidente. Adu ngamin dagiti subeg ken di mamati iti linteg. Ngem no madisgrasyada, iparintumengda pay ti agbabawi ken agpakawan. Naudin ti amin. Linteg ti kasapulan... tay linteg nga addaan ngipen, saan a gusing, tuppol ken bungal. He he... adda punto ni lolok, pards. Agrurutapen dagiti linteg-trapiko ti pagilian, ngem adu latta ti sumari ken sumangdo. Kasapulan ngarud ti nainget a pannakaipatungpal dagita a linteg tapno maliklikan ti aksidente.
***
No intay tumaldiap iti napalabas... rinibu a Vietnamese refugees ti inawat ti Pilipinas idi tawen 1975 babaen iti Phil. Refugee Processing Center sadiay Morong, Bataan. Dagita dagiti napadisi sadiay Vietnam gapu iti gubat. Idi met panawen daydi sigud a presidente Manuel Quezon, inawat met ti Pilipinas dagiti Jewish refugees gapu iti ririrbuk met iti pagilianda. Ita a panawen... kasla maulit manen ti eksena dagiti refugees. Naammuan nga adda sumagmamano kano a Rohingya Muslims manipud Myanmar ti napilitan a pumanaw iti pagilianda gapu iti military crackdown.
Gapu kadagita a pasamak, imparikna itay nabiit ni Pres. Duterte ti planona nga awatentayo koma dagiti Rohingya refugees no umayda ditoy pagilian. Kunana ngarud: “I am prepared. I have communicated my desire na pagka yang mga Rakhine, yung mga Rohingya sa Burma, kung gusto nilang mag-migrate, tanggapin ko sila.” Mainaig iti daytoy, kiniddaw pay ti presidente ti Malaysia ken Indonesia, ken dadduma pay a Muslim majority nations a sumuporta met koma. “Maghati-hati tayo,Malaysia, Indonesia, Philippines.
Kalaki nitong Mindanao. You plant there. Turuan natin silang mabuhay,” innayon pay ni Pres. Digong. Naindaklan a panggep, apo presidente. Sapay koma ta dinto manen agtalukawtik ti dila ken utek dagiti kontra-Duterte a mabalin manen a pagtubuan ti baro a riri ken kontrobersiya. Tayto pay “kaldero” ti SEAG ket nabarsabarsak, didanto ngata manen palsiitan dayta isyu ti refugees?
***
Itay nabiit, adda manen nauram a paktorya ti paputok dita deppaar ti Pangasinan. Saludsod: saan aya a maipariten ti agpartuat ken agilako iti paputok? Sagudayen ti Executive Order No. 28 nga inruar ni Presidente Duterte idi Disyembre 2017 a maipariten ti panagaramid ken panaglako kadagiti napipigsa a paputok kas kadagiti sumaganad: Sawa, sinturon ni Judas, super lolo, bawang, goodbye Earth, goodbye Philippines ken Bin Laden.
Maipariten ti panagaramid ken panaglako kadagitoy a klase ti napipigsa a paputok. Ngem ti imasna, addan sa met latta makalulusot, saan aya pards? Nangruna iti isyu ti Piccolo...paborito daytoy dagiti ubbing. Ngem ti banglesna, saan a nairaman kadagiti iparparit ti Executive Order 28. Ti imasna, mabalin payen kano ti makagatang iti paputok babaen iti “on line.”
Iti kasta a pagteng...kasanom ngarud a mapengdan ti iyaadu latta dagiti biktima ti paputok. Saan laeng a pannakadangran iti nadumaduma a paset ti bagi dagiti biktima no di ketdi adda pay posibilidadna a pagtaudan ti uram. Kuna met ti PNP a saan kano a maiparit dagiti paputok no laketdi ta umannurot iti Republic Act No. 7183 wenno “Fireworks Law.”
Ti imasna ngarud, pards...di met maipatpatungpal a siinget dayta a linteg isu nga adu latta dagiti natangken ti durina a mabikbiktima. Kuna dagiti nataengan: No dika maiparikna ti ngipen ti uray ania a klase ti linteg, sayang laeng ti nagling-etan dagiti mammanday-linteg a nangputar kadagita a paglintegan. Sayang met ti pirak dagiti agbaybayad ti buis ti kasta nga aramid. No laeng ta maipatungpal a siinget dagita a pagannurotan, imposible a dida sumurot.
Daplis: Awan ngata ti maang-angotyo nga anglem ti “pasuksok” wenno “pasukib” wenno “lagay” no apay nga adu dagiti illegal ti agtultuloy a mapaspasamak? He he...idamagyo man kadagiti “nuang.”
***
Baro a pasada... adu ti naklaat. Ta apay, pards? Babaen iti pammalubos ti Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB), pimmasadan ti baro a motorcycle taxi iti depaar ti NCR. Naksayan ti bilang ti Angkas, ti orihinal a grupo dagiti bikers ti motorsiklo manipud iti dagupda a 17,000 ta naited ti sangapulo ribu iti kakumpetensiyada a Joy Ride PH.
Kayatna a sawen, rinibu a taga-Angkas ti napukawan iti trabaho...iti kastoy pay met a panawen. Naragsak met dagiti taga-JoyRide. Ngem guray, pards...adu ti naklaat gapu ta pagaammotayo amin a disgrasydado ti single a motorsiklo nga agpasada nakakaro ta nalipit ti trapiko dita National Capital Region. Ngem kuna met dagiti sanayen iti motorsiklo, mas nanam-ay kano dayta a kita ti tranportasyon ken awan parikut kano iti seguridad.
No comment kami dita. Rumbeng laeng iti annad... annad... ken annad.
***
Iti tematayo: adu dagiti sarsarita, kannawidan, sursuro , tinawid a pammati manipud nagkauna a tuod panggep iti pakasaritaan ti Paskua. Ngem ti narigat a mailawlawag ket no apay nga adda dagiti nakaro a didigra tunggal umadanin ken katibuken ti Paskua ken uray iti baro a tawen. Sakbay nga aglupos ti maysa a tawen, adu pay dagiti di mailawlawag a pasamak a pakaidalitan dagiti nasugatan ken pakaipatlian ti adu a kararua.
Ngem kuna met dagiti manamati: Dagita a kalamedad ket partaan a mangipakdaar nga adun dagiti pagkurkurangantayo a naparsua. Mabalin a simmiasitayo kanon iti desdes nga inted kadatayo ti Namarsua. Simmaiasitayon iti dana a rumbeng koma nga intay tuntonen. Iti ababa a pannarita...tapik dagita a pasken tapno intay tumangad sagpaminsan... agyaman ken agpakumbaba kadagiti nagkurangan. Ditay koma kalitapatan ti tawid a bukel: nagtaudtayo iti daga, ket agsublitayto met laeng kenkuana. Naimbag a baro a tawentayo amin, kakailian. Adios mi amor, ciao, mabalos!